Posts

Showing posts from February, 2023

કામને ટાળવાની વૃત્તિ: આળસ કે બીજું કંઈ?

Image
કામને ટાળવાની વૃત્તિ :આળસ કે બીજું કંઈ उठ जाग मुसाफिर भोर भई, अब रैन कहाँ जो सोवत है जो जागत है सो पावत है, जो सोवत है वो खोवत है... કાલ કરે સો આજ કર,આજ કરે સો અબ... Stich in a time ,save a nine... વગેરે જેવાં સમયનું મહત્વ દર્શાવતાં વાક્યો, કહેવતો આપણે નાનપણથી સાંભળતાં અને વાંચતાં આવ્યાં છીએ પરંતુ તેની સામે “હવે તો વજન ઘટાડવું જ પડશે, કસરત ,વોકિંગ શરૂ કરવાં પડશે અને ડાયેટ પ્લાન પણ આમલમાં મૂકવો પડશે પણ ક્ઝીનના લગ્ન પૂરાં થઈ જાય પછી શરૂ કરીશ.” “જો પાંચ વર્ષ પહેલાં મેં વિડિયો બનાવીને યુ ટ્યુબ પર મૂકવાનું શરૂ કર્યું હોત તો આજે મારાં પણ લાખો ફોલોઅર્સ હોત”. આ  અને આવાં પ્રકારના વાક્યો કામને પાછળ ઠેલવાના બહાનારૂપે અવાર નવાર આપણાં કાને પડતાં હોય છે એ પણ એટલું જ સત્ય છે. આપણે બધાં નાનાં જીવનમાં મોટા સ્વપ્નાઓ લઈને જીવતાં હોઈએ છીએ. જીવન પૂરું થઈ જાય છે પરંતુ કોઈને કોઈ કારણોસર આ સ્વપ્નાઓ અધૂરાં રહી જાય છે, ત્યારે છેવટે પારાવાર પસ્તાવાના કારણે આપણે આ સમયસર ન થયું તેનું દોષારોપણ સમય, સંજોગો, વિપરીત પરસ્થિતિ વગેરે ઉપર કરીયે છીએ. હકીકતે આપણા સ્વપ્નોને સાકાર કરવા અથવા અગત્યના કામને પાછળ...

સ્લો લિવિંગ:કુલ લિવિંગ

Image
અમી દોશી રાજકોટ તા.19 ફેબ્રઆરી 2023 "હવે પહેલાં જેટલી  દોડાદોડી નથી થતી"... "જીવનમાં ખૂબ દોડ્યા હવે શાંતિથી બેસવું છે"... મોટાભાગે દરેક વ્યક્તિનો  જીવન પ્રત્યે અભિગમ એક ઉંમર થાય ત્યારે આવે છે. પણ એ દોડધામથી મુક્ત થવાથી માનસિક શાંતિ મળી જાય અને સમજણપૂર્વ જીવનના અંત સુધી તરબતર જીવનમાં પ્રસન્નતામય રહી શકાય તેમાં જમીન આસમાનનું અંતર છે. જો કે  આપણાં દેશમાં છેલ્લા બે દશકાને બાદ કરતાં સદીઓથી આ જ પ્રકારનું જીવન જીવાતું આવ્યું છે.પણ બદલાતાં જતાં વિશ્વએ બધાને આ દોડાદોડીના  બોક્સમાં મૂકી દીધાં છે. સ્લોનો અદ્દલ અર્થ  ધીમું... પણ અહીં જે વાત કરીએ છીએ તેને અને આ સામાન્ય અર્થઘટન વચ્ચે તફાવત છે. સ્લો એટલે સામાન્યરીતે દરેક વસ્તુ ધીમેથી કરવી. ધીમે વિચારવું,ધીમું ચાલવું, દરેક વસ્તુમાં ધીમે ધીમે અમલ કરવો,પ્રવૃતિઓ ઓછી કરી નાખવી અથવા ધીમે ધીમે પ્રવૃતિમાંથી નિવૃત્ત થઈ જવું વગરે. વાસ્તવમાં આ  સ્લૉ લિવિંગ નથી.  સ્લો લિવિંગ એટલે આધુનિકતાની દેખાદેખીમાં સમજ્યા-વિચાર્યા વગર આંધળી દોટ મૂકવાને બદલે પોતાની  સંસ્કૃતિ સાથેનું જોડાણ કાયમી રાખી પરંપરાગત રીતે ...

આપણો ખોરાક:અમૃત કે ઝેર?

આપણો ખોરાક:અમૃત કે ઝેર?? --------///---------////---------// જંતુનાશક(દવા નહીં) ઝેરનો ઉપયોગ આપણી પેઢીને ક્યાં લઈ જશે? જાયેં તો જાયેં કહાઁ??? ✍ અમી દોશી -------------------------------------- 'આહાર એ જ ઔષધ': આ વાક્ય આપણે બાળપણથી જ સાંભળીએ છીએ.એટલે કે આહારનું જીવનમાં ઔષધ સમાન મહત્વ છે.ખોરાક કેવી રીતે લેવો,ક્યારે શું લેવું,ઋતુ પ્રમાણે જ આહાર લેવો વગેરે વગેરે...આ બાબતે આપણે સતત સલાહ,માહિતી સાથે સજાગતાં પણ રાખીએ છીએ.જે લોકો 'હેલ્થ કોન્શિયસ' છે તેઓ આહારના સમય નિયમનું ચુસ્તપણે પાલન પણ કરતાં હોય છે. પણ જો આ આહાર જ ઝેર સમાન હોય તો ??જાયેં તો જાયેં કહાઁ?  આજકાલ આપણાં રોજ- બરોજના જીવનમાં આપણી આસપાસના લોકોમાં કલ્પના પણ ન કરી શકાય તેવાં આઘાતજનક રોગ સાવ સામાન્યપણે જોવાં મળે છે.તેમાં પણ  કેન્સરનો ભોગ બનનાર લોકોની સંખ્યા વધતી જાય છે.બ્રેસ્ટ કેન્સર,આંતરડાનું કેન્સર,પ્રોસ્ટેટનું કેન્સર... આશ્ચર્ય એ વાતનું થાય કે જેને કોઈ પ્રકારની કુટેવો નથી,જેનું જીવન એકદમ સરળ છે તેને કેમ આવું થતું હશે?  અચાનક માથું ઉંચકેલા આવાં રોગ વિશે હજુ તો સ્વજનો કંઈ વિચારે તે પહેલાં તો બહુ ગંભીર અવસ્થામાં પહોંચી જત...

કરુણા ફાઉન્ડેશનની કરુણામય કામગીરી

Image
✍️ અમી દોશી   રાજકોટ તા.10ફેબ્રુઆરી 2023 કોઈ માણસનો રોડ ઉપર કે કોઈપણ જગ્યાએ અકસ્માત થાય અને આપણે 108 પર ફોન કરીએ એટલે તરત જ એમ્બ્યુલન્સ આવી જાય અને ઘાયલને સારવાર પણ મળી જાય.આવી કલ્પના કોઈ પશુ,પક્ષી માટે આપણે કરી શકીએ?? જવાબ છે હા કરી શકીએ.અમે સ્વાનુભવ કર્યો જે આજે એક સુખદ અનુભવમાં પરિણમ્યો. એક જીવને પીડામાંથી મુક્તિ અપાવવામાં નિમિત્ત બન્યાનો અનેરો આનંદ પણ થયો. એનિમલ હેલ્પલાઇન વિશે આપણે સહુ જાણીએ છીએ. વારે તહેવારે અને ખાસ કરીને ઉતરાયણ ઉપર યાદ આવે.આવી જ એક એનિમલ હેલ્પ લાઇન રાજકોટમાં કાર્યરત છે કરુણા ફાઉન્ડેશન. કોઈપણ સંસ્થા વિશે સાંભળવું અને તેનો જાત અનુભવ કરવો એ સાવ અલગ વાત છે. હું અને મારી મિત્ર નેહા શાહ આજે સવારે ચાલવા માટે નીકળ્યા ત્યારે તેનું ધ્યાન સાધુ વાસવાણી રોડની વચ્ચે આકાશમાં લગભગ પાંચ માળ જેટલી ઊંચાઈ પર આવેલાં વીજળીના તારમાં ફસાયેલાં પતંગના દોરામાં અટવાઈ અને તરફડતા પંખી તરફ ગયું.વિચાર આવ્યો કે શું કરવું. થોડાં દિવસ પહેલાં જ કરુણા ફાઉન્ડેશનના ટ્રસ્ટી એવાં એડવોકેટ શ્રી કમલેશભાઈ શાહ અને પ્રતિકભાઈ સંઘાણી સાથે શ્રી મનોજભાઇ ડેલીવાળાએ કરાવેલી મુલાકાત યાદ આવી. તાત્કાલિક...

તત્વમસિ:અનેરો આસ્વાદ

Image
અમી દોશી રાજકોટ તા.15ફેબ્રુઆરી 2023 "તત્ ત્વમ અસિ એટલે કે તત્ત્વમસિ" "પર થી સ્વ સુધીની યાત્રા એટલે તત્ત્વમસિ" "લે અને આપી દે એવા બે શબ્દોથી તત્ત્વમસિ શરૂ  થાય છે પરંતુ ખરેખર તો આપણો આખો દેશ આ બે શબ્દો વચ્ચે જીવે છે" શબ્દો છે શીર્ષસ્થ ગુજરાતી સાહિત્યકાર આદરણીય શ્રી ધ્રુવ ભટ્ટના. નાગરિક  સહકારી બેંક રાજકોટ આયોજિત વાચન પરબના ઉપક્રમે યોજાયેલ બુકટોકમાં પોતાની જ નવલકથા તત્ત્વમસિ વિશે વાત કરતાં ધ્રુવદાદા કહે છે," બધાંએ જે પુસ્તક વાંચી લીધું હોય તેની વાર્તા વિશે કહેવાને બદલે તેની પશ્ચાદ્ભૂમિ વિશે વાત કરવાનું મને ગમશે." ખરેખર પરદા (પુસ્તક) પાછળની આ વાતોએ શ્રોતાઓને નવી જ દુનિયાનો આસ્વાદ કરાવ્યો. પોતાની યાત્રાઓ લોકો સાથેના સંવાદો, રીતરિવાજો, રહેણીકરણી પર આધારિત વાતોને કલ્પનાઓ સાથે વણી અને નવલકથા સ્વરૂપ આપનાર અદના નવલકથાકાર શ્રી ધ્રુવ ભટ્ટ ભારતીયતા, અધ્યાત્મને કંઇક અલગ દૃષ્ટિએ જ જુએ છે અને પોતાના અભિપ્રાયને અંગત અભિપ્રાય જ ગણાવે છે. પોતાની મધ્યપ્રદેશ યાત્રા દરમિયાન માંડુ ખાતે મળેલ એક જર્મન દંપતીના ભારતીય સંસ્કૃતિ વિશેના પ્રશ્નનો જવાબ શોધવા નીકળેલ...

ખુશીનું સરનામું: ફિનલેન્ડ

Image
અમી દોશી રાજકોટ 11 ફેબ.2023 ખુશીનું સરનામું ખરેખર તો માણસના મન અને હ્રદયમાં છે પણ આખા દેશના લોકો જ્યારે ખુશ રહેતાં હોય અને પાછી આખી દુનિયા તેમને happiest country નું બિરૂદ આપતી હોય ત્યારે વિચારવું પડે કે એવું તે શું છે તે દેશમાં અને દેશના લોકોમાં. સતત પાંચમા વર્ષે પણ વિશ્વના સૌથી વધુ આનંદિત(worlds happiest country) દેશનું બિરુદ મેળવનાર  ફિનલેન્ડ પાસે ખુશ હોવાના ઘણાં કારણો છે, જેમાંનું એક સૌથી મોટું કારણ છે ફોરેસ્ટ -લીલાં ગાઢ જંગલો ,પર્વતો અને 18800 જેટલાં કુદરતી તળાવો જેવી સમૃદ્ધિથી ભરપૂર કુદરતી સંપત્તિ. આ દેશની કુલ જમીનનો 70%ભાગ જંગલથી આચ્છાદિત છે જેથી દેશના તમામ લોકો વધુમાં વધુ સારી રીતે કુદરતના ખોળે રહી અને સ્ટ્રેસફ્રી જીવન જીવતાં અને જીવનને માણતાં બાળપણથી જ શીખી જાય છે. ઉત્તરી યુરોપનાં આ ટચૂકડા દેશે ઔધોગિક વિકાસ પણ સારો એવો કર્યો છે પરંતુ,શિક્ષણક્ષેત્રે અહીં ઉડીને આંખે વળગે તેવી વિશિષ્ટ જાગૃતિ છે. ફિનલેન્ડમાં પ્રિસ્કૂલના બાળક માટે ફોરેસ્ટ સ્કૂલ હોય છે.જેમાં તે બાળપણથી જ કુદરતની સાથે રહેતાં, વિકસતાં અને તેનું મહત્વ સમજતાં શીખે છે.કુદરત પાસેથી બાળક આપોઆપ ઘ...

ધોળાવીરા એક અવર્ણનીય અનુભવ (ભાગ:3) અંતિમ

Image
અમી દોશી તા.18 જાન્યુ.2023 રાજકોટ ધોળાવીરા જવાનો વિચાર આવે એટલે તરત જ એમ થાય કે જેમને આર્કિયોલોજીકલ સાઈટ જોવામાં રસ હોય તે લોકો જાય. બાકી છેક છેવાડાનાં પ્રદેશમાં આટલા બધાં કિલોમીટરની મુસાફરી કરી અને માત્ર પથ્થર જોવાં શું જવાનું? તો મિત્રો, હું જણાવીશ કે યુનેસ્કોની વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટમાં સામેલ આપણું ધોળાવીરા એ માત્ર નિર્જીવ પથ્થરો નહીં, પરંતુ, હજારો વર્ષ અગાઉની જીવતાંજાગતાં, અતિ હોંશિયાર, બુદ્ધિશાળી લોકોની સંસ્કૃતિ હતી. જો તમે આર્કિયોલોજીકલ સાઈટના ચાહક નથી, પરંતુ તમને કુદરતી સૌંદર્યને માણવાનો શોખ છે, તો પણ તમારે ધોળાવીરા જરુર જવું જોઈએ. તમને કલાકો સુધી એકદમ સુમસામ રોડ અને રોડની બંને તરફ ફેલાયેલી કુદરતી સંપદા(વિશાળ રણ)ને અનિમેષ નજરોથી નિહાળવાનો શોખ છે, તો તમે આ પ્રવાસને એક સુંદર ડ્રાઈવ તરીકે પણ માણી શકો. પૂનમની રાતે ચાંદનીની સાખે રણના અફાટ સૌંદર્યને કોઈના સથવારે હૃદયમાં ઉતારી લેવાની ઈચ્છા છે, તો પણ તમે ધોળાવીરા જઈ શકો. જેમાં ચાંદની રાત, મિત્રોનો સાથ, સંગીતની જમાવટ ઘણું બધું હોઈ શકે. અહીં સમયની કોઈ પાબંદી નથી. સૂર્યોદયના શોખીન વહેલી સવારનો આનંદ માણી - નિહાળી શકે,અન...

ધોળાવીરા એક અવર્ણનીય અનુભવ (ભાગ:2)

Image
અમી દોશી તા.17 જાન્યુ.2023 રાજકોટ ગતાંકથી ચાલુ... આજના ટેકનોલોજીના યુગમાં આખું વિશ્વ આંગળીના ટેરવે છે ત્યારે કોઈ પણ માહિતીને લેખ સ્વરૂપે વાંચવામાં લોકોને બહુ ઉત્સુકતા કે જિજ્ઞાસા રહી નથી પરંતુ કેટલીક બાબતો અનુભવવાની હોય છે અને આ ઉંડાણપૂર્વકનો અનુભવ તેને જે તે સમયમાં અચૂક લઈ જાય છે. પુરાતત્ત્વવિદ અનુસાર ધોળાવીરાનો ઇતિહાસ 5,000 હજાર વર્ષ જૂનો છે. જેને ઇજિપ્તના પીરામિડ કરતાં પણ જૂનો કહી શકાય. હજારો વર્ષ પહેલાં ખડીર દ્વીપની ફરતે દરિયો આવેલો હશે, જે પ્રાકૃતિક આપદાઓને પરિણામે કાળક્રમે રણમાં પલટાઈ ગયો હશે. ઈ. સ. 1967-68માં પુરાતત્ત્વ વિભાગ દ્વારા અધિકૃત થયેલી આ સાઈટ લગભગ 20 વર્ષ સુધી વણસ્પર્શી રહી અને 1989થી ખોદકામ શરૂ થયું. લગભગ પંદર વર્ષ સુધી ચાલેલા ખોદકામ દરમિયાન મળેલી સંસ્કૃતિએ સમગ્ર વિશ્વને અચંબામાં મૂકી દીધું. આપણે જાણીએ જ છીએ કે માનવ વસવાટ ત્યાં જ વિકસિત બને જ્યાં કાયમી વહેતી નદી હોય અથવા ચોમાસું નદીઓમાંથી વરસાદી પાણીનો પૂરતો સંગ્રહ થઇ શકતો હોય અથવા ઉદ્યોગો હોય. જ્યારે આ વિસ્તાર સમુદ્રમાં હશે ત્યારે ખડીર એક બેટ સ્વરૂપે હશે અને ધોળાવીરા હશે એકદમ ધમધમતું બંદર, જે વિશ્વના દેશો...

ધોળાવીરા: એક અવર્ણનીય અનુભવ(ભાગ:1)

Image
અમી દોશી રાજકોટ તા.16જાન્યુ.2023 બાળપણમાં સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિનો અભ્યાસ કરતાં ત્યારે તેની નગર રચના,ગટર વ્યવસ્થા એ લોકો કેવાં હશે, કઈ રીતે જીવન પસાર કરતાં હશે વગેરે વિશે પ્રાથમિક અભ્યાસ કરેલો ત્યારે એક વિશેષ આકર્ષણ રહેલું કે, આવી નગરી કેવી હશે!ત્યાંના લોકો કેવાં હશે!અને મને ક્યારે આ નગરી જોવાં મળશે.! ઇતિહાસ અને પુરાતત્વ વિષય સાથે હંમેશાથી એક વિશેષ લગાવ હોય તેવું મને કાયમ લાગ્યું છે અને આવાં સ્થળોની મુલાકાત સમયે એ રોમાંચનો અનુભવ પણ કાયમ થયો જ છે. અનેક લોકોને માત્ર પત્થરો, માટી સાથેના નિર્જીવ લાગતાં સ્થળોમાં મને એ સમયના લોકોનો જીવંત ધબકાર દેખાય છે અને તેમનું જીવન તાદૃશ્ય થઈ જતું દેખાય છે. ધોળાવીરા જવાની ઈચ્છા તો વર્ષો જૂની હતી પરંતુ સથવારાની રાહમાં પણ ઘણાં વર્ષો નીકળી ગયાં. અમુક સ્થળો એવાં હોય છે જ્યાં મોટાભાગના લોકોને જવામાં કોઈ રસ હોતો નથી અને જે જાય છે તેના પણ ત્રણ ચાર પ્રકાર છે.પ્રથમ ક્રમમાં જેને ખરેખર ઉંડાણપૂર્વકનો રસ છે અને અભ્યાસ કરવો છે તેવાં લોકો.બીજા ક્રમના લોકો કશું જ વિચાર્યા વિના સમય મળ્યે એક પર્યટન સ્થળ સમજી અને મુલાકાતે તો જાય છે પણ નિરાશ થઈને પરત ફરે છે.(ત્યા...

સુખનાં શોર્ટકટ્સ

Image
@અમી  દોશી હજારો વર્ષથી માનવ સુખની શોધમાં ભટકતો આવ્યો છે અને વર્તમાનમાં પણ સુખની જ શોધમાં અવિરતપણે રત છે. આ જગતમાં એવી કોઈ વ્યક્તિ જોવાં ન મળે જે સુખી થવા ન ઈચ્છતી હોય. કદાચ એમ કહેવું અયોગ્ય નહિ કહેવાય કે સંસારના ચક્રનું કેન્દ્રબિંદુ જ સુખ છે.  માણસની સુખ પાછળની ઘેલછા એટલી જબજસ્ત છે કે જગતમાં લડાયેલાં ભયાનક યુદ્ધો અને નરસંહાર પણ સુખ માટેની લાલસા જ હતી કારણ કે બીજાને હરાવીને અથવા નાશ કરીને પોતે નિશ્ચિંત બની સુખ ભોગવી શકે. વિશ્વમાં આજ સુધી જે વિનાશક શાસ્ત્રોની શોધ થઈ છે તે પણ પોતે સુખથી જીવી શકે એટલા માટે જ. જે સુખને આખું વિશ્વ સદીઓથી શોધી રહ્યું છે એ વાસ્તવમાં શું છે ? સુખના માપદંડો શું ? સુખની વ્યાખ્યા શું ?  કદાચ વિશ્વના અલગ અલગ સાહિત્યમાં નજર કરીએ તો આના હજારો અલગ અલગ માપદંડ અને વ્યાખ્યા મળી જશે પણ સર્વગ્રાહી અને સર્વવ્યાપી વ્યાખ્યા કે માપદંડ મળવો મુશ્કેલ છે.      ભૌતિક સાધનો, પદ,પૈસા, પ્રતિષ્ઠાથી જ સુખ મળી જતું હોત તો આ વિશ્વમાં કોઈ ગરીબ અને મજૂરી કરતી વ્યક્તિ સુખી જ ન હોત પરંતુ એવું નથી એટલે જ ક્યારેક અઢળક સંપતિમાં આળોટતા અમીરો ક...